Untitled
Proflen hir set 0316xb tudalen 1
26 Mehefin 2013 9:39
[Rhaglen feysydd GPC fersiwn 5.75 (IBM)] [Rhaglen hollti GPC fersiwn 3.03] [Rhaglen PostScript GPC fersiwn 1.25]
FFEIL: TOR/0316XB.TOR Dychweler at: Y Golygydd, Geiriadur Prifysgol Cymru, Llyfrgell Genedlaethol Cymru, Aberystwyth sy23 3hh
breichfras [
braich+
bras1]
a. a hefyd gyda
grym enwol. A chanddo freichiau cryfion
neu breiffion; a chanddo goesau cryfion
neu hirion; hefyd fel epithet:
strong-
armed,
stout-
armed;
strong-
legged,
long-
legged;
also
as an epithet.
12g.
GCBM ii. 95, Llas Trauswalch, treis y
deua
|d, / Ual yd las
Breichuras y ura
|d.
13g.
C 62. 1,
Hoian aparchellan. Bychan
breichvras.
14g.
GGLl
[11], Golwg, deddf amlwg diddan, / Gwelw
freichfras,
brenhinblas Brên (Hywel ab Einion Lygliw).
c. 1400
[
RB]
WM 209. 28–9, karada
|c
vreich-/
uras.
15–16g.
TA 111, Tomas
freichfras, farr awchfriw.
16g.
GL-
Morg 352, Llew’n dwyn seirff Llundain i sias, / Llew
brau awchfrest Iarll
Breichfras [moliant Siýn Games].
16g. Huw Arwystl:
Gw 246, mwngk
brauch fras
mewn hug brychfrith [i ofyn gwalch].
1888 SE,
Breichfras . . . having a strong, stout, or brawny arm;strong-armed.
breichffyrf [
braich+
ffyrf]
a.
goesau cryfion:
strong-
legged.
14g.
GP 52,
Breichfyrf, archgrwnn, byrr y vlew
breichgwymp
(Gornest) ymaflyd codwm:
wrestling (
con-
test).
1888 Glanffrwd:
PLl 15–16, yr oedd pobl
Ynysybwl a’r cylchoedd yn ddiarebol am eu digrif-wch, eu deheurwydd yn chwareu pól, a chyn hyny,chwareu bando, a chynal
braichgwymp.
breichiad, gw.
breichiaid.
breichiaf, breichaf: breichio, breicho
[bf. o’r e.
braich]
bg.
a.
(
a) Cymryd rhan, ochri (gyda rhywun),
eilio:
to participate,
side (
with someone),
second.
1632 D,
Breichio, Participare, ã parte alicujus stare.
1753 TR,
Breichio, to take one’s part, to be on one’s
side. [
1783]
W,
breichio gydag un d.g.
To second one.
id. Pleidio, (ochru, ystlysu,
breichio) gyd ê d.g.
To
side with.
(
b) Defnyddio’r breichiau (e.e. wrth
ddawnsio), cwmpasu ê’r breichiau, cofleid-io, cerdded fraich ym mraich, arwain drwyddal braich neu gerdded fraich ym mraich,hefyd yn
ffig., cynorthwyo; estyn megisbraich:
to use the arms (
e.
g.
in dancing),
encompass with the arms,
embrace,
walk armin arm,
conduct by holding someone’
s arm orwalking arm in arm,
also fig.,
assist;
projectlike an arm.
16g. Wiliam Cynwal:
Gw (R. L. Jones) 722,
Breichia drwodd, brau awch, drawiad, / Braisg wiw
eryr, bar ysgwariad.
16–17g.
PCWG 163, i gasav ag i
flino r dwyfol am na chanllawaint vddynt hwy a
Proflen hir set 0316xb tudalen 2
26 Mehefin 2013 9:39
[Rhaglen feysydd GPC fersiwn 5.75 (IBM)] [Rhaglen hollti GPC fersiwn 3.03] [Rhaglen PostScript GPC fersiwn 1.25]
FFEIL: TOR/0316XB.TOR Dychweler at: Y Golygydd, Geiriadur Prifysgol Cymru, Llyfrgell Genedlaethol Cymru, Aberystwyth sy23 3hh
breichio gida i trowsedd nhw.
1771 J. Thomas:
TA
293, Tra mae’r bydolion mawr eu bêr, / Yn
breichio
’r ddaear ddu.
1793 P,
Breichiaw . . . To use the arms;
to assist.
1851 CAm xii. 150, tra y bydd cangen
Reilffyrdd yn
breichio allan o’r brif linell ar y dde a’r
aswy.
1876 D. Owen:
WBC 159, Miss Ellis . . . a Dai
yn ei hebrwng adref, ac yn ei
1894 Gwyddon
ix. 135M, Yr oeddynt yn cydrodio ar, ac yn
breichioy gweinidogion eraill i’r cae; ond gadawsant Mr.
Roberts i gerdded wrtho ei hun.
’ýn’ nhw’n
breicho’i gilydd’ (godre Cered.).
breichiaid,
breichaid
-
aid1]
eb. ll.
breicheidiau. Llond breichiau,llond braich, coflaid:
an armf ,
15g.
CMOC 2 92, Achwyn, ni bu rym ymy, /
freiched deg, wrth ferch y tþ (Ieuan Gethin).
Dchr.
17g.
J 10, 144b,
Breichiad. * Cyvlaid.
1770 W,
breichaid d.g.
An arm-
full.
1793 P,
Breichaid, s. f.—pl.
breicheidiau . . . Arms-full.
1815 TR,
Breichiaid, s.
breichiog [
braich+-
iog]
a.
freichiau (cryfion), a’i freichiau wedi eucroesi, hefyd yn
ffig.:
having (
strong)
arms,
with one’
s arms crossed,
also fig.
16–17g.
EVW 191, pan vo hari
vreichioc vrenin / yn
1632 D d.g.
Brachiatus.
1793 P,
Breichiawg . . . Having arms.
1852
EWD i. d.g.
Cross-
armed.
1888 SE,
Breichiog, a. hav-
ing arms; armed; brachiate. Cadair
freichiog, an
armed chair, an elbow-chair.
breichiol [
braich+-
iol; cf. yr e. prs. cytras
brei
chyaul A 31. 17, gw.
CA 134]
a. Yn
perthyn i’r fraich, yn defnyddio’r breich-iau; cysylltiedig, cadwynog:
brachial,
usingthe arms;
linked together,
chained.
p. 1584 G. Robert:
GC [314], pann fytho un
gair, naill ai ar i benn i hun, yntau ynniwedd y
braich o‘r blaen a chysseiniaid ynddo, yn gynglo, a‘r
cysseiniaid ynnechrau‘r braich sy‘n callyn [
sic],
hwnnw a fydd gyrch prost,
breichiawl, am fod y nail
[
sic] fraich, yn cyrchu i gynglo, o fraich arall.
1793 P,
Breichiawl . . . Using, or belonging to the arms; brachial.
1816 Hyfforddwr Meddygol i. 100–1, Y fflaim, mewn
modd anffortenus, a aeth mewn i’r rhedweli
freichiawl.
1894 D. Owen:
GT 113, O ddiffyg gallu i ro’i
desgrifiad geiriol o’r ymladdfa, rhoddai Wmphre
illustrations
breichiol.
breichir [
braich+
hir]
a. a hefyd gyda
grym enwol. A chanddo freichiau neu goes-
au hirion, hefyd yn
ffig.:
having long arms
or legs,
also fig.
13g.
C 27. 11–12, Tauautir
breichir. m[arch].
13g.
A 13. 15–16, ny mat dodes y
vordwyt ar
vreichir mein—llwyt.
c. 1400 R 1323. 3,
gweisc y
|ch gorwyd breisc
breichir.
15g.
GTP 21,
Llew llawir
breichir, brychion—adenydd, / Llaw a dyr
onwydd, llid îyr Einion.
15–16g.
TA 432, Bual du, o
blaid Owain, / Brawychwr maes,
breichir, main [i
Proflen hir set 0316xb tudalen 3
26 Mehefin 2013 9:39
[Rhaglen feysydd GPC fersiwn 5.75 (IBM)] [Rhaglen hollti GPC fersiwn 3.03] [Rhaglen PostScript GPC fersiwn 1.25]
FFEIL: TOR/0316XB.TOR Dychweler at: Y Golygydd, Geiriadur Prifysgol Cymru, Llyfrgell Genedlaethol Cymru, Aberystwyth sy23 3hh
ddiolch am farch].
17g.
CC 364, vstus brav awchus
braichir (Rhys Cain).
18g.
(1818) R. Jones:
GP 62,
Hebog anwyl heb gynnwr’; / Heb rých erioed
breich-
hir îr.
1869 Dewi Wyn:
BA 31, Gwelir
oddiar
freich-
hir fryn / Dewffrwyth amryliw’r dyffryn.
1888 SE,
Breichhir, a. long-armed; having long arms
or fore limbs (as an animal).
breichled [?talf. o
breichledr, cf.
aradr ffl
arad, neu gfdds. o’r S.
bracelet dan ddyl.
braich]
eb. ll.
breichledau,
breichledi. Band,
cadwyn, neu gylchyn addurniadol a wisgir
am arddwrn neu fraich, bangl, breichrwy,
hefyd yn
ffig.:
bracelet,
bangle,
armlet,
also
fig.
1588 Gen xxiv. 22, dwy
fraichled aur iw dwylo hi.
1588 Esec xxiii. 42, hwynt a roddasant
freichledau am
eu dwylo hwynt.
1632 D d.g.
Spinter.
17g. E. Mor-
ris:
B 86, A’u llydain
freichledau yn frochlysg.
SR d.g.
A Bracelet.
c. 1762–79 W. Williams:
P 26,
gwnant gadwyni a
braichledau i osod am ei [
sic]
Breichiau.
1793 P,
Breichled, s. f.—pl. t.
au . . . A
bracelet.
1852 EWD i. d.g.
Armlet.
1995 GA,
breichled(-
au, -
i) d.g.
bracelet. Ar lafar, ‘’Gesh i
freich-
led yn bresant pen blwydd gan Mam’.
breichledaf, &c.
: breichledu, &c. [bf.
o’r e.
breichled]
bg.
a. Arfogi, gwarchod:
to
arm,
shield.
1630 YDd 357, Ymadawiad bendigedig a chyssur-
us y cyfryw ddþn, a’i nertha ac a’i
breichleda (
arme
him) yn erbyn ofn Angeu.
1655 R. Jones:
PC 120a,
Brachleidiwch Grist . . . rhag digwydd gwyll.
1658 R.
Vaughan:
PS 72, Arwain fi a
brauchleda i mi
(
shield me), a bendithia fi.
breichledog [
breichled+-
og]
a. Yn gwisgo
breichledau:
wearing bracelets.
1852 EWD i. d.g.
Armillated.
1859–60 Taliesin i.
102, Ar yr yspeiliwr rhuthrodd Ffraw a Mordau, /
Breichledog oeddynt ac eurdorchog hwythau.
breichledr [
braich+
lledr, ond cf.
breich-
led]
eg.
b. ll.
breichledrau. Breichrwy (mewn
saethyddiaeth); breichled:
bracer (
in arch-
ery);
bracelet,
armlet.
15g.
GLGC 459, Gwisgo
breichledr, os medraf, / o
arian neu aur a wnaf [i ofyn bwa].
1632 D,
Breichledr,
Brachiale, Brachitutela.
1770 W d.g.
An armlet,
Brace-
let.
1789 BDG 334, Sym
breichledr ar gledr y glwyd, /
Sidell gyweithas ydwyd [i yrru’r wennol yn llatai].
1793 P,
Breichledyr, s. f.—pl.
breichledrau . . . A brace-
let; a leather band for the arm.
1921–2 Efr (Cyfres 1)
ii. 76, Yn gymysg ag ef yr oedd
breichledar a chad-
wyn wddf.
1995 GA, Archery: . . .
breichledr(-
au) m
d.g.
bracer2.
breichlwy, gw.
breichrwy.
breichlwyth
breichiaid, bwndel, sypyn:
load,
armful,
bundle.
Proflen hir set 0316xb tudalen 4
26 Mehefin 2013 9:39
[Rhaglen feysydd GPC fersiwn 5.75 (IBM)] [Rhaglen hollti GPC fersiwn 3.03] [Rhaglen PostScript GPC fersiwn 1.25]
FFEIL: TOR/0316XB.TOR Dychweler at: Y Golygydd, Geiriadur Prifysgol Cymru, Llyfrgell Genedlaethol Cymru, Aberystwyth sy23 3hh
15–16g.
TA 446, Dwyn
breichlwyth o edn brychlas.
c. 1530–1606 Bl B XVII 9, Iarll Wster, ffriw irder
ffrwyth, / Iach, bur, wychlew, uwch
breichlwyth
(Simwnt Fychan).
1604–7 TW (
Pen 228) d.g.
Fascicu-
lus.
id.
Breichlwythæ o welht ne vriwydh d.g.
Calcatæ
(At.).
1793 Cylchg 191, creffais ar un dyn yn dwyn
anferth gefeilwrn . . . un arall, yn ol hir ymdagu . . .
a daflodd i lawr ei
freichlwyth.
1888 SE,
Breichlwyth,
-
i, sm. an arm-load; as much as the arms can carry.
breichlwythaf: breichlwytho [bf. o’r e.
breichlwyth]
bg.
a.
braich, gorlenwi:
to carry more than anarmful,
overfill.
1848 CDC 214, Trwy ’r cenllif gorfu ’r tlawd /
Fraichlwytho ’i gwd a’i flawd.
1888 SE,
Breichlwytho,
v. to carry a greater load in the arms than a person
conveniently can. Ar lafar yn y De.
breichnoeth [
braich+
noeth]
a. Heb ddim
am ei freichiau, hefyd yn
ffig.:
bare-
armed,
also fig.
c. 1400 R 1347. 33–4, Gengraf claf anaf anach
gingroen poen poeth
breich noeth brych.
1891 Cymru
i. 17, morwyn
freichnoeth.
breichrwy, breichrwyf [
braich+yr un
elf. ag a welir yn
aerwy,
cyfrwy,
modrwy,
&c.]
eg.
b. ll.
breichrwyau,
breichrwyfau.
Breichled, bangl, band neu freichled a
wisgid o amgylch rhan uchaf y fraich;
band a wisgir o amgylch yr arddwrn i’w
ddiogelu (mewn saethyddiaeth):
bracelet,
bangle,
armlet;
bracer (
in archery).
12g.
GCBM i. 62, Ban llewych y bronn ger y
breich-
rwy.
13g.
LlI 93, Modruy, dam.
Breychruy, dam . . . Er
hyn redywedassam ny wuchot a phob peth o’r ny bo
gwerth kyvreyth arnav, dam’.
13g.
HGK 8, a theyrn-
wyalen a
breichrwy Saul vrenhin ganthav: a’r
breich-
rwy a rodes Dauyd idav enteu.
14g.
WM 181. 18,
breichr{yfeu eur.
1604–7 TW (
Pen 228) d.g.
Armilla,
Brachiale.
id.
breichrwyf or Gemmæ d.g.
Linea . . .
linea
margaritarum.
1770 W,
Breich-
rwy . . .
bîeydd d.g.
A bracer,
or archer’
s brace.
1793 P,
Breich-
rwy, s. f.—pl. t.
au . . . A bracelet.
1858 Y Brython i. 2,
Areithyddiaeth . . . y wobr gyntaf, Coronbleth Arian;
yr ail,
Breichrwy Arian.
1916 Sp (
EW) d.g.
bangle.
Amr.:
breichlwy [drwy ddadf., cf.
arch2,
alch2].
14g.
BY 18, pan ducpwyt hi yw y dienydu o achaws y
daly am aniweirdeb, hi a ymbrynnawd o vodrwy a
breichlwy a bagyl.
Dchr. 17g.
J 10, 143a,
Braechlwy *
Braechrwy.
breichrwym
breichrwymau. Breichrwy (mewn saethydd-iaeth); rhwymyn braich, band a wisgir arlawes; gefyn:
bracer (
in archery);
armband,
brassard;
manacle.
1811 TJ (Dinbych) d.g.
Manacle.
1858 EWD ii.
d.g.
Pinion.
1995 GA, Archery: . . .
breichrwym(-
au) m
d.g.
bracer2.
id. d.g.
brassard.
Proflen hir set 0316xb tudalen 5
26 Mehefin 2013 9:39
[Rhaglen feysydd GPC fersiwn 5.75 (IBM)] [Rhaglen hollti GPC fersiwn 3.03] [Rhaglen PostScript GPC fersiwn 1.25]
FFEIL: TOR/0316XB.TOR Dychweler at: Y Golygydd, Geiriadur Prifysgol Cymru, Llyfrgell Genedlaethol Cymru, Aberystwyth sy23 3hh
breichus [
braich+-
us]
a. A chanddo freich-
iau cryfion; breichiol:
having strong arms;
brachial.
15g.
LGC 424, Grufydd lin Brochwel, groywfydd
lên
breichus.
1793 P,
Breichus . . . Brachial; relating to
the arms.
1852 EWD i. d.g.
Brachial.
breichwellt [
braich+
gwellt]
eg.
Bot. Un o
amryw weiriau tebyg i bawrwellt o’r ty-
lwyth
Brachypodium, yn enw. breichwellt y
coed,
Brachypodium sylvaticum:
false brome
(
in bot.).
1983.
Cfn.:
breichwellt y coed: false brome.
1983. 1995 GA,
breichwellt (m)
y coed d.g.
brome(-
grass) . . .
false
brome(-
grass).
breichwellt y tîr: tor-
grass.
1983.
breichwen, gw.
breichwyn.
breichwisg
gyfer y fraich, breichled, breichrwy (mewnsaethyddiaeth), band a wisgir ar lawes:
acovering or ornament for the arm,
bracelet,
bracer (
in archery),
brassard.
1632 D d.g.
Brachiale.
1725 SR,
Breich /
wisg Saeth-
ydd d.g.
A Shooters Bracer.
1770 W d.g.
An armlet,
Bracelet,
Bracer . . .
archer’
s brace.
1852 EWD i.,
breichwisgoedd d.g.
Brassarts.
1858 Gwyddon ii. 49,
Breichled . . .
breichwisg—addurn neu dlws am y fraich.
1888 SE,
Breichwisg, -
oedd, sf. a covering or orna-
ment for the arm; a brassart.
breichwyn
breichwen). A chanddo freichiau gwynionneu noeth, hefyd yn
ffig. parod i frwydrneu ymdrech:
having white or bare arms,
also fig.
ready for battle.
15g.
GTP 42, Syr Morys, frochus
freichwyn
(
GIBH [86], frychwyn) / É’i bres oll a beris hyn.
15g.
GLGC 289, Maestr Watcyn
freichwyn, gwlad Frychan
—ryswr, / ap Syr Rhosier Fychan.
15–16g.
TA 521,
Mal Enid y moliannan, / Ferch Yniwl Iarll,
freichwen,
lên.
1945 Traeth xiv. 24, dechreuodd Nausicèa
breichyn, gw.
braich.
breid [?bnth. S. taf.
bride ‘a disease in
pigs causing stiff joints in the feet’]
eg.
Clefyd firol sy’n peri i anifeiliaid (yn enw.
defaid) gerdded yn sigledig a llamu’n
ysbeidiol, y bendro:
louping-
ill,
sturdy (
dis-
ease in sheep,
&c.).
?
1837. Ar lafar, hefyd am ‘fochyn yn pantio yn ei
gefn ar wres’,
B iii. 200 (Penllyn).
breidl [bnth. S.
bridle]
eg. ll.
breidls,
breidliau. Ffrwyn, genfa:
bridle,
bit.
1760 T. Williams:
AD 11a,
breidls aur iw ffen ai
Proflen hir set 0316xb tudalen 6
26 Mehefin 2013 9:39
[Rhaglen feysydd GPC fersiwn 5.75 (IBM)] [Rhaglen hollti GPC fersiwn 3.03] [Rhaglen PostScript GPC fersiwn 1.25]
FFEIL: TOR/0316XB.TOR Dychweler at: Y Golygydd, Geiriadur Prifysgol Cymru, Llyfrgell Genedlaethol Cymru, Aberystwyth sy23 3hh
chlistia.
1761 W Ballads 77, 5, A chnotie a
Breidlie brith.
Ar lafar, ‘Ma isie glanhau’r
breidl cyn y siow dydd
Sadwrn’ (Cered.).
breiddben, braidd ben [
braidd+
pen1]
eg.
Cwr eithaf, pen pellaf, pen draw:
extrem-
ity,
far end.
1567 G. Robert:
GC [iv], wedi ymy gerdded o
fraidd benn yr hyspaen trwy phrainc, Phlandria, agAlemania.
p. 1584 id. [108], tan roddi awl wrth i
fraidd benn, mal: gweledigawl.
id. [116], goben druch
[
sic], weidi torri i
fraidd benn.
1604–7 TW (
Pen 228),
y
breidhbenn d.g.
Extremum.
1632 D,
breiddben d.g.
Extremum,
Fastigium.
breiddfrig [
braidd+
brig]
e?
g. Y rhan nesaf
i’r brig:
portion nearest the tip.
breiddfyw1 [
braidd+
byw1]
a.
hanner marw:
barely alive,
half dead.
14g.
DG.net 53. 1–2, A fu ddim, ddamwain
breiddfyw, / Mor elyn i serchddyn syw [i’r cyffylog].
c. 1400
1364. 17–18,
Breidvy{
ebr
|ydvudyr drablud.
15–16g.
TA 54, Darfu ’n
diarfu, Duw wirfyw!—mae’r wyd? / Yma ’r ydym
freiddfyw [marwnad Syr Thomas Salbri].
GLMorg 522, Bardd o fyd
breiddfyw ydwyf: / Ba
waeth i ferch ba beth wyf.
16–17g.
GST i. 455, Braw
am un, bu oer ’y myd, /
Breiddfyw ydwyf gan bruddfyd.
1632 D d.g.
Semiviuus.
1772 W d.g.
Dead . . .
Half-
dead.
id.
breidd-
fyw d.g.
Half-
alive.
1858 EWD ii. d.g.
Half
. . .
Half alive,
Half-
dead.
breiddfyw2 [
braidd+
byw2]
be.
beryglus:
to live dangerously.
13g.
A 25. 12–13, Carut
vre-/
idvyw carwn dy vyw.
16–17g.
PhA 306, Yr aer er yr awr yr aeth / och hwy
oerach i hiraeth / . . . / llu n
breiddfyw llown bur roddfa /
llann frothen tann y nenn i a [‘i Syr Sion Gwynn
ifanc pan aethai i drafaelio’].
breiddgar [
braidd+-
gar; ?a’r ystyr eir. yn
ffrwyth
Anturus, yn caru enbydrwydd; (geir.)bron yn ddigyfaill, wedi ei adael (ar ei benei hun):
adventurous,
delighting in danger;(
dict.)
nearly friendless,
deserted.
12g.
GMB 151, O Vreitin ureenhin
ureitgar, / O
Vada
|c o’e
|od yn daear.
1793 P,
Breizgar . . . Nearly
friendless; deserted.
1852 EWD i. d.g.
Friendless . . .
Nearly friendless.
breiddgardd [
braidd+
cardd]
a. Heb brin
fai arno, difai:
having scarcely a fault,
blameless.
c. 1400 R 1337. 5–6, Kyfya
|n arglwyd r
|yd
r
|ymedic
breidgard. o brudgerd ennwedic.
breiddgof [
braidd+
cof]
eg. ll.
breiddgofion.
Brithgof:
a faint memory.
12g.
GMB 255, Nyd
breitgof gennyf, ken bwyf
Proflen hir set 0316xb tudalen 7
26 Mehefin 2013 9:39
[Rhaglen feysydd GPC fersiwn 5.75 (IBM)] [Rhaglen hollti GPC fersiwn 3.03] [Rhaglen PostScript GPC fersiwn 1.25]
FFEIL: TOR/0316XB.TOR Dychweler at: Y Golygydd, Geiriadur Prifysgol Cymru, Llyfrgell Genedlaethol Cymru, Aberystwyth sy23 3hh
llwyd, / Lleas Goronwy, g
|r yn ysgwyd.
1888 SE,
Breiddgof, -
ion, sm. slight recollection, indistinctremembrance.
breiddgwr [gair geir., sef
braidd+
cwr1]
eg.
Cwr eithaf, pen pellaf, pen draw:
extrem-
ity,
far end.
1604–7 TW (
Pen 228) d.g.
Extremum.
1722 Llst
breifad1
, gw.
brefaf: brefu.
breifad2
, gw.
brefiad.
breiferiad, gw.
breferad1
.
breifrad, gw.
breferad1
.
breing, brein2 [gair geir.]
e?
g. Poblogaeth,
gwerin bobl:
population,
commonalty.
17g.
LlGC 13215, 380,
Brein Populus.
1707 AB
214b,
Breing, The common people [Salsbury].
1793
P,
Breing . . . The commonalty or common people.
breil [bnth. S.
Braille]
eg. System ar gyfer
pobl a nam ar eu golwg i gynrychioli llythr-
ennau, geiriau, symbolau, &c., drwy gyf-
rwng dotiau cyffyrddadwy a ddyfeisiwyd
gan Louis Braille (1809–1852):
Braille.
1987. 1989 Bn cccxvii. 30, Mae’r teitlau ac eglur-
had mewn print ac mewn
breil dan bob llun ac arbob bwrdd.
breila, gw.
breilw.
breilan, gw.
breilw.
breilen, gw.
breilw.
breiliog, breilog [býn y gair
breilw, &c.+
-
iog, -
og]
a. Llawn rhosynnau, rhosynnog,
hefyd yn
ffig.:
full of roses,
rosy,
also fig.
1825. 1832 P,
Breiliawg . . . Abounding with roses.
1858 EWD ii.,
breiliog d.g.
Rose . . .
Abounding with
roses,
Roseate.
1859–60 Taliesin i. 281, Ymdaenai
Gwalia da eu cysgod tywyll, / A’r awel droellog fel pe
yn cyfynbwyll, / A wasgai yn ei chol y rhoslwyn
breiliawg.
1888 SE,
Breiliog,
Breilog . . . full of or aboun-
ding with roses; rosy, rosyeate.
breilw, breila, brail, &c. [?gair geir. yn
wr., ffrwyth camgymryd H. Grn.
breilu, gl.
rosa, yn y
Vocabularium Cornicum fel gair
Cym.]
eg. (bach. b.
breilan,
breilen) ll.
breilwau,
breilaon,
breilwon,
breilon,
breilion,
a’r ff.
breilw,
breila hefyd fel
e.
ll. Rhosyn,
rhosynnau, rhosyn coch gwyllt, rhosynnau
coch gwyllt, hefyd yn
ffig.:
rose,
roses,
dog
rose,
dog roses,
also fig.
1604–7 TW (
Pen 228),
Breilû li[ber] lh[an] d[af]
1707 AB 214b,
Breila, A rose.
1793 P,
Proflen hir set 0316xb tudalen 8
26 Mehefin 2013 9:39
[Rhaglen feysydd GPC fersiwn 5.75 (IBM)] [Rhaglen hollti GPC fersiwn 3.03] [Rhaglen PostScript GPC fersiwn 1.25]
FFEIL: TOR/0316XB.TOR Dychweler at: Y Golygydd, Geiriadur Prifysgol Cymru, Llyfrgell Genedlaethol Cymru, Aberystwyth sy23 3hh
Breila, s. m.—pl. t.
on . . . A rose; the wild rose.
ib.
Breilw, s. m.—pl. t.
on . . . A rose.
18–19g.
Llr C 4, 16,
Breila (hón eirlyfr Dr. Wms.) yw’r rhýs gwylltion.
1801 MMf 292, Rosa, rhos,
brail,
breilwy, egroeswydd.
1822 Seren Gomer v. 215,
Breilen goch rhown yn
blethedig / Ag y wìn, arwyddion gorddig.
1832 P,
Rhosyn . . . It is otherwise called
breila and
breily.
1852
J. T. Jones:
DY 609, olew . . . wedi ei berarogli ê
breilwau a llysiau peraroglaidd eraill.
1859–60 Taliesin
i. 178, Mae’r
breilw mên / Yn gu eu gwódd.
1864
CHW xxvii. 24, Briellau a
breilw [:– Roses].
1888 SE,
Breilan,
Breilen . . . sf. a rose.
id.
Breilon,
Breilion . . . s.
pl. . . . roses.
breilwy, gw.
breilw.
breily, gw.
breilw.
breimiad [býn y f.
bramaf:
bramu+-
iad2]
eg. Rhechwr:
a farter.
c. 1400 R 1341. 11–12,
breimyat hyt gwlat rodyat ryd.
id. 1357. 9–10, alltut secreulyt sucan eil
breimyat.
albr
|n g
|lat g
|lan.
brein1 [bnth. S.
brine]
eg. Heli:
brine.
1547 WS,
brein heli Bryne.
brein2
, gw.
breing.
breinborthaf: breinborthi [
brain (ll. yr
e.
brên)+
porthaf:
porthi]
ba.
brwydr):
to make (
warriors)
carrion forcrows (
in battle).
14g.
H 77b. 30, lloeger uryneich ae ureich a
breindal, breintal [
braint1+
têl1; trafodir
y ff. l.
breindaliadau d.g.
breindaliad]
eg.
b.
ll.
breindalau. Taliad i dirfeddiannwr gan
brydleswr am yr hawl i weithio mwyn-
glawdd, &c., taliad i berchennog patent
am ddefnyddio ei batent, taliad i awdur
am bob copi o’i waith a werthir neu i
gyfansoddwr am bob perfformiad cyhoedd-
us o’i waith, bonws:
royalty (
payment),
bonus.
1916 Sp (
EW),
breintal d.g.
bonus,
royalty.
Heddiw ii. 322, gosod treth ar y glo-feddianwyr oswllt y bunt ar yr hyn a dderbynient mewn
breindal.
breindaliad
breindaliadau. Breindal:
royalty (
payment).
1977 Y Gwyddonydd xv. 194, Bydd Aberchromics
Cyf. yn derbyn
breindaliadau ar ddefnyddio’r cyfan-soddion a gynhwysir yn y breintlythyrau.
breindir, breintir1 [
braint1+
tir]
eg. ll.
breindiroedd,
breintiroedd. Tir a ddelir wrth
fraint, tir cyffredin:
charter-
land,
common
land.
Proflen hir set 0316xb tudalen 9
26 Mehefin 2013 9:39
[Rhaglen feysydd GPC fersiwn 5.75 (IBM)] [Rhaglen hollti GPC fersiwn 3.03] [Rhaglen PostScript GPC fersiwn 1.25]
FFEIL: TOR/0316XB.TOR Dychweler at: Y Golygydd, Geiriadur Prifysgol Cymru, Llyfrgell Genedlaethol Cymru, Aberystwyth sy23 3hh
16–17g.
PhA 354, A heldir mewn
braentir [
sic] bro /
1771 W,
brein-
dõr d.g.
Charter-
land.
1850 Seren Gomer xxxiii. 84, Dos weith-
ian, dos rhagot, hen fradwr aflawen, / Chwyrnella dy
saethau drwy’n
breindir o’r bron.
1852 EWD i.,
breinttir d.g.
Allodial . . .
Allodial land,
Allodium.
1861
Sp,
Breindir,
Breinttir -
oedd n, allodial land.
1888 SE,
Breindir, -
oedd, sm. . . . land to which some privilege
is attached; allodial land. Y mae cryn aflonyddwch
wedi ei greu yn amryw barthau o’n gwlad o her-
wydd y cais a’r gofyn a wneir ar y llywodraeth gan
ddeiliaid tir, am
breindiroedd a fyddo yn cydio ê’u tiroedd hwy. Lleu-ad yr Oes i. 125.
breindref [
braint 1+
tref]
eb. ll.
breindrefi,
breindrefydd. Bwrdeistref:
borough.
1815. 1820 Seren Gomer iii. 156, Dewiswyd Arg. J.
Stuart, aelod diweddar o’r Senedd dros
Freindrefi
Morganwg, yn farchog dros Caithness a Bute.
1888
SE,
Breindref, -
i, -
ydd, sf. . . . a town enjoying some
privilege or franchise; a borough.
breinfa [
braint1+-
fa,
ma]
eb. ll.
breinfêu,
breinfaoedd. Breiniarllaeth, man breintied-
ig:
palatinate,
privileged place.
1778 W d.g.
Palatinate.
1793 P,
Breinva, s. f.—pl. t.
au . . . A privileged place; a palatinate.
1874 Gwyddon
viii. 576, Ymddengys yn dra thebygol nad yw y ‘llys’
. . . yn golygu unrhyw le pennodol, na’r lluesty milwr-
aidd (barracks) ar y
freinfa, na’r gwersyll oddi allan
i’r ddinas.
1888 SE,
Breinfa, -
oedd,
fèu, sf. a place of
privilege; a palatinate.
breinfawr, breintfawr [
braint1+
mawr]
a. Breintiedig iawn, hefyd yn
ffig.:
highly
privileged,
also fig.
c. 1400 R 1245. 17, Ys
brein va{r li
| g
|a
|r ale g
|a
|t
hirdric.
1793 P,
Breinvawr . . . Enjoying great privileges.
1826 Y Gwyliedydd iv. 123, Eirian dorch, addurn y
dydd, / Rhesau, neu leiniau di lys, /
Breinfawr, fel bwa
’r enfys [i’r paun].
1842 Dewi Wyn:
BA 217, Dy
orsedd fawr
breintfawr brõs, / Drwy lî a drý i Lewis.
breinfraint [
braint1+
braint1]
eb.
ent royalty (
payment).
1830 Y Gwyliedydd vii. 123, dinasoedd a
threfydd mawrion oeddynt wedi lleihau i bentrefydd
distadl, a phentrefydd bychain oeddynt wedi dyfod
yn drefydd mawr a phoblogaidd . . . [p]arhêu y
breinfraint i leoedd a suddasant i ddiddymdra.
1831
id. viii. 124, un o ragoriaethau y drefn hon oedd, fod
gwahanol raddau o ddynion yn cael llais yn etholiad
Seneddwyr, a thrwy hyn fod dyfodfa i’r Senedd i
amrywiol fath o ddynion . . . tra pheryglus ydoedd
cyfyngu y
freinfraint i un gradd.
breingarwch
1843. 1863 Golud yr Oes i. 257, achlysur priodas y
Tywysog presenol . . . Ni bu swyddfa ‘Golud yr Oes’yn fyr o ddangos ei
breingarwch . . . amgylchid yr holladeilad gan wregys addurniedig ê blodau amryliw.
Proflen hir set 0316xb tudalen 10
26 Mehefin 2013 9:39
[Rhaglen feysydd GPC fersiwn 5.75 (IBM)] [Rhaglen hollti GPC fersiwn 3.03] [Rhaglen PostScript GPC fersiwn 1.25]
FFEIL: TOR/0316XB.TOR Dychweler at: Y Golygydd, Geiriadur Prifysgol Cymru, Llyfrgell Genedlaethol Cymru, Aberystwyth sy23 3hh
breingelfau [
braint 1+
celfau (ll. yr e.
celf)]
e.
ll. Celfyddydau cain:
fine arts.
1848 Traeth iv. 424, dechreuir ymofyn am fwyn-
iant dôallawl yn y
brein-
gelfau.
1850 Caerfallwch d.g.
Art . . .
The fine arts.
1853 Yr Haul iv. 10, ceir darlith-
iau ar y
brein-
gelfau, a’r gwyddorau.
breingochl [
braint1+
cochl]
eg.
b.
neu glogyn drudfawr a wisgid yn arwydd oswydd urddasol:
pal .
1778 W d.g.
Pall.
1879 Gwyddon x. 131, ni ddaeth
ei fantell archesgobol oddi wrth y pab ar yr un adegag y daeth y pabarchiad yn ei bennodi i’r swydd . . .
O’r diwedd . . . cyrhaeddodd y fantell, neu ei
frein-
gochl.
breiniad1
, breintiad [býn y f.
breiniaf2,
breintiaf:
breiniadau. Braint, y weithred o roddi neugyflwyno braint, etholfraint:
privilege,
agranting of privilege,
enfranchisement.
1771 WE,
breiniad d.g.
enfranchisement.
1793 P,
Breiniad, s. m.—pl. t.
au . . . A giving of privilege;enfranchisement.
1815 TR,
Breiniad, s. a giving of
1847 Y Diwygiwr xiii.
378, A oes dewin yn anadlu a all ein hysbysu pa
freiniad sydd gan y pedwar parchedig uchod i
werthu llyfrau ar y Saboth nad yw gan bob dyn arall?
1852 EWD i.,
breiniad,
breintiad d.g.
Enfranchisement.
breiniad2 [býn y f.
breiniaf2:
breinio+
-
iad 2; ansicr yw’r ddwy engh. gyntaf a
dichon mai i
breiniad1 y perthynant]
eg. ll.
breiniaid.
rhoddi neu’n cyflwyno braint; un a chan-ddo’r hawl i bleidleisio:
privileged person;
one who endows with privil
16g. Wiliam Cynwal:
Gw (R. L. Jones) 90, Ac
ymhob gwlad
breiniad brau, / Ufudd îr, ef oedd orau.
17g. E. Morris:
Gw 265, Bendith eu tad
breiniad
bro / Diwael oen a’u dilyno.
18–19g. R. Davies:
DB
21, Gwneyd ewyllys eu Llþs llad, / A’u brenin oedd
eu
breiniad.
1828 Y Brud a Sylwydd 125, n[i]d oes
attaliad ar
freiniaid i ddewis swyddogion ei Fawrydi
yn gynnrychiolwyr seneddol.
1864 CHW xxvii. 280,
Tori c’lymau perthynasau / A wnaeth angau lawer
tro, / Nes i’m wylo am anwyliaid / Oeddynt
freiniaid
yn y fro.
breiniaeth, breintiaeth [
braint1+-
iaeth]
eb. Braint, etholfraint; ficeriaeth; ?perchnog-
aeth:
privilege,
enfranchisement;
vicarship;
?
ownership.
1832 Y Gwyliedydd ix. 316, cymmeradwywyd dwy
weithred Seneddol, yn rhoddi
breiniaeth i leoedd yn
yr Alban.
1858 EWD ii.,
breiniaeth d.g.
Vicarship.
1870
Y Parthsyllydd i. 242, Yn fuan wedi y gwerthiad
uchod daeth [tir] i
freintiaeth Herbert, Iarll Penfro.
1896 Eurgr Wes lxxxiii. 119, Bri a roes ar ein bro
rydd,—bri
Proflen hir set 0316xb tudalen 11
26 Mehefin 2013 9:39
[Rhaglen feysydd GPC fersiwn 5.75 (IBM)] [Rhaglen hollti GPC fersiwn 3.03] [Rhaglen PostScript GPC fersiwn 1.25]
FFEIL: TOR/0316XB.TOR Dychweler at: Y Golygydd, Geiriadur Prifysgol Cymru, Llyfrgell Genedlaethol Cymru, Aberystwyth sy23 3hh
breiniaf1
, gw.
braint1
.
breiniaf 2
, breintiaf: breinio, breintio
[bf. o’r e.
braint1]
ba.
(
a) Rhoddi neu gyflwyno braint neu
freintiau i, cynysgaeddu ê braint neu hawl,donio,
gosod mewn awdurdod, ffafrio; trwydd-edu:
to privilege,
endow with a privilege orright,
endow,
dignify,
honour,
set in author-
ity,
favour;
license.
13g.
GDB 519, Llawer y breidin, llyw a’e
breinhya; /
Breinywys G
|r a’e med, breint y teyrned.
13g.
LlC
38, Guedy y buynt pryodoryon,
breynen eu tedenneu
a rannen eu tyr e rygthunt hyt ed el such a culldur.
13g.
Cy xvii. 138, Pob kerda
|r arall ony
ureintyssit y
dylyet ehun.
c. 1400 R 1280. 24–5, euraf naf nef a
phressen urda
|d a
breinya{d y
| brenn.
c. 1400 RB ii.
385, Ef arodes decuet rann y deyrnas yreglwysseu.
Ac ae
breinya{d.
15g.
GGl2 157, O wyth frenin y’th
freiniwyd, / Ymherawdr oll ym mrwydr wyd [i Ed-
ward IV].
15–16g.
TA 543, Ni
freinia nef yr anwir, /
Ni fynn Duw gwyn ond y gwir.
16g.
GP 202, yr ail
yw marchoc o’r Gartyr, ac ni wna neb hwnnw ond
brenhin Lloegyr; ac Arthur a’i gwnaeth gyntaf, ac a’i
brainiodd i goron Loegyr.
p. 1584 G. Robert:
GC
[203–4], od oes geiriau saesneg wedi i
breinio yng-
hymru ni wasnaetha moi gwrthod nhwy.
1632 D
(
Diar), Gwell cerdd o’i
breiniaw.
1764 DC 2, Y mae
Israel Duw yn Bobl ddedwydd . . . Y maent wedi eu
breintio a Dadcuddiadau neilltuol o’i Gariad.
1770 W,
breinio d.g.
Authority,
To put in authority.
1793 P,
Breiniaw . . . To give a privilege.
1847 Traeth iii. 112,
ceisiwyd cyfreithiwr . . . i’r chwarter sessiwn yn y
Bala, trwy yr hwn y cafwyd
breintio y pregethwyr yn
ol y Toleration Act.
1869 Talhaiarn:
Gw iii. 155,
Ac fel y bu gwaetha’r lwc cafodd ei goeg orchestion
eu
breinio yn Eisteddfod fawr Caerfyrddin.
Traeth lxii. 406,
breintir hwy ê mesur helaeth o allu iddadansoddi ffeithiau. Ar lafar, ‘’Ùn ni gyd fel tuluwedi cæl yn
breintio ê llisia dæ i ganu’,
GTN 103.
ffrancio (llythyr): (
dict.)
to make free,
emancipate;
frank (
a letter).
1604–7 TW (
Pen 228),
breinio d.g.
Assero,
Emitto.
1632 D,
Breinio d.g.
Emancipio,
Manumitto.
1773 W,
breinio d.g.
To enfranchise,
To frank a letter.
(
c) Meddiannu, cael, derbyn:
to possess,
1563 GGH 98, Fal crybwyll afal croywber / Yn
breinio parch o bren pór.
1567 TN 341a, Ar rrain y
gydoll . . . ni
freiniasont [:– dderbyniesont] yr addewid.
id. 353b, rrain gynt ni doed ywch trugaredd, yn awr
hagen a
freiniasoch trugaredd.
id. 355a, gan wybod
ych galw y hyn, sef y
freinior fendith o etifeddiaeth.
Dchr. 17g.
J 10, 144a,
Breinio, to possesse.
breiniant1
, gw.
breiniaf2
: breinio.
breiniant2 [býn y f.
breiniaf2:
breinio+
-
iant]
eg. Braint, urddas:
privilege,
dignity.
Proflen hir set 0316xb tudalen 12
26 Mehefin 2013 9:39
[Rhaglen feysydd GPC fersiwn 5.75 (IBM)] [Rhaglen hollti GPC fersiwn 3.03] [Rhaglen PostScript GPC fersiwn 1.25]
FFEIL: TOR/0316XB.TOR Dychweler at: Y Golygydd, Geiriadur Prifysgol Cymru, Llyfrgell Genedlaethol Cymru, Aberystwyth sy23 3hh
17g. E. Morris:
B 16, Offrymwn i’w haeddiant,
Aur, Thus, a Myrr moliant, / A gweddi ddiffuant,
mewn
breiniant a bri.
17g. E. Morris:
Gw 295, Yno
Mostyn ein meister / A’i Arglwyddes i’r gwleddau /
A’th ddisgwyliant,
breiniant brau.
Cyfetyb 0316xb i 2.22 o dudalennau gorffenedig.
Source: http://www.wales.ac.uk/dictionary/pdf/gpc0316xb.pdf
NTD News for Africa A randomised controlled clinical trial on the safety of co-administration of albendazole, ivermectin and praziquantel in infected schoolchildren in Uganda Harriet Namwanje et al. Trans R Soc Trop Med Hyg 2011;105:181–8 Introduction Parasitic helminth infections, including lymphatic filariasis (LF), schistosomiasis and soil- transmitted helminthiasis (STH), are pr
Evaluation Scheme Mid Sessional Subjects Subject Name PRACTICAL/PROJECT L: Lecture; T: Tutorial; P: Practical; CT: Class Test; As: Assignment; At: Attendance. DIPLOMA IN PHARMACY (IInd Year) PHARMACEUTICS II (i) Prescriptions-Reading and understanding of prescription; Latin terms commonly used (Detailed study is not necessary), Modern methods of prescribi